Menopauza, inaczej nazywana przekwitaniem lub klimakterium, jest szczególnym okresem w życiu każdej kobiety.

Jest to czas, w którym dochodzi do poważnych zmian hormonalnych w organizmie, a co za tym zatrzymania cyklu miesiączkowego i wielu innych istotnych zmian.

Chociaż „menopauza” jako termin medyczny odnosi się do dnia zakończenia ostatniej miesiączki, to w potocznym rozumieniu ta nazwa odnosi się do okresu perimenopauzy (czasie poprzedzającym i następującym w ciągu 12 miesięcy od ostatniej menstruacji).

Perimenopauza to dosłownie „okres w okolicach menopauzy” i ten termin określa zmiany w organizmie kobiety w czasie pomiędzy wiekiem prokreacyjnym (czyli gotowością do zajścia w ciążę) a starzeniem się.

Jednak w jakim wieku pojawiają się pierwsze objawy menopauzy i jak je rozpoznać?

To co określa się jako „objawy menopauzy” jest zbiorem zmian w funkcjonowaniu organizmu kobiety w okresie przekwitania, czyli poprzedzającym i następującym po ostatniej miesiączce.

Wśród typowych objawów menopauzy, związanych ze zmianami hormonalnymi, należy wymienić m.in.:

Większość tych dolegliwości jest związana bezpośrednio ze zmianami w gospodarce hormonalnej organizmu dojrzałej kobiety i zatrzymaniem funkcji jajników, co prowadzi do obniżenia stężenia estrogenów i progesteronu oraz wzrostu produkcji hormonów foliokulotropowego (FSH) i lutropiny (LH), a w efekcie pojawienia się charakterystycznych objawów klimakterium (np. uderzeń gorąca czy bezsenności).

Medycyna rozróżnia trzy kluczowe etapy menopauzy:

1. okres premenopauzalny, czyli czas, kiedy kobieta nie przestała jeszcze miesiączkować, ale cykle stają się coraz dłuższe i trudniejsze do przewidzenia (jest to dosyć oczywisty symptom zbliżającej się menopauzy, tuż obok wspomnianych powyżej objawów dotykających kobiety w okresie menopauzy),

2. menopauza, a dokładniej okres okołomenopauzalny – o tym, że menopauza miała miejsce kobieta dowiaduje się rok po ostatniej miesiączce. To, że nie pojawia się w ciągu następnych 12 miesięcy kolejne krwawienie oznacza, że kobieta jest już w okresie postmenopauzalnym,

3. okres postmenopauzalny – w ciągu roku od ostatniej menstruacji objawy klimakterium najczęściej słabną i rozpoczyna się kolejny okres w życiu kobiety.

Zazwyczaj menopauza występuje między 45. a 55. rokiem życia (średni wiek, wg. badań, to 51 lat).

Jest to „typowy” czas, w którym kobieta przeżywa swoją ostatnią miesiączkę.

Jednak w zależności od cech indywidualnych, menopauza może nastąpić w innym czasie.

Mówi się wtedy o (przed)wczesnym lub późnym klimakterium.

Pierwsze przypada na okres między 40. a 45. rokiem życia i poza byciem cechą indywidualną, najczęściej jest powiązany z wystąpieniem poważnych schorzeń układu immunologicznego, hormonalnego lub nowotworów.

Co ciekawe – kobiety palące papierosy wcześniej przechodzą menopauzę.

O późnym klimakterium mówi się, gdy ostatnia miesiączka występuje między 55. a 60. rokiem życia – jest to w dużej mierze cecha indywidualna, czyli jeśli dojrzałe kobiety w rodzinie przechodziły menopauzę późno, to oznacza że ich córki i wnuczki zakończą wiek prokreacyjny w podobnym momencie.

Zmniejszenie produkcji hormonów płciowych wpływa bezpośrednio na stan zdrowia kobiety w okresie perimenopauzy.

Chociaż wspomniana powyżej lista „objawów menopauzy” jest długa, często wydziela się z niej węższą grupę, którą określa się jako „objawy zespołu klimakterycznego”.

Odnoszą się one w szczególności do symptomów związanych bezpośrednio ze obniżeniem poziomu progesteronu i estrogenów w organizmie.

Spadek nastroju (niekiedy depresja lub nasilenie się jej objawów), uderzenia gorąca czy nocne poty, zawroty głowy – to tylko kilka z nich.

Obecnie kobietom w wieku poprzedzającym ostatnią menstruację lekarze często wdrażają hormonalną terapię zastępczą (HTZ), która uzupełnia przy pomocy syntetycznych hormonów funkcjonowanie ich organizmu.

Głównymi korzyściami z takiej terapii jest zmniejszenie uciążliwych objawów oraz spowolnienie spadku gęstości kości i rozwoju problemów z osteoporozą.

Samo dobranie odpowiedniej HTZ zależy od wielu czynników, a jeśli chcesz zacząć przyjmować tego typu „leki na menopauzę”, to warto skonsultować się z lekarzem (np. ginekologiem).

Dobrze dobrana terapia hormonalna może pomóc radzić sobie lepiej z uciążliwymi objawami menopauzy, które mogą zanikać wraz z wiekiem, jednak w kluczowym okresie spadku stężenia estrogenów i progesteronu w organizmie mogą poprawić wymiernie jakość życia i złagodzić uciążliwe objawy przekwitania.

Poza niekiedy dokuczliwymi objawami przekwitania, uderzeniami gorąca i zauważalnym spadkiem masy kostnej, w okresie okołomenopauzalnym mogą pojawić się też inne problemy ze zdrowiem.

Wiele kobiet za najbardziej problematyczne uznaje wahania nastroju, kłopoty z niskim libido (oraz suchością pochwy) i problemy z nietrzymaniem moczu.

Problemy związane z nastrojem często sprawiają, że kobiety w okresie perimenopauzy podejmują działania mające na celu poprawę ich zdrowia psychicznego i ogólnej jakości życia.

Innym objawem zmian hormonalnym w tym okresie jest spadek libido oraz często pojawiająca się suchość pochwy i ból podczas stosunku (dyspareunia).

Spadek produkcji kolagenu oraz atrofia tkanek (związana ze spadkiem produkcji estrogenów i progesteronu) może powodować, że zanikają wargi sromowe większe, co przekłada się większą tendencję do otarć i podrażnień.

Te same niedobory hormonów zmniejszają ilość wydzieliny w pochwie, która chroni jej ściany i zmniejsza dyskomfort w czasie seksu.

To przekłada się na problemy dotykające część kobiet w tym okresie.

Zmiany hormonalne powodują też osłabienie mięśni dna miednicy (Kegla), co przekłada się na słabsze domykanie cewki moczowej, a co za tym idzie – występowanie nietrzymania moczu.

W przypadku niektórych kobiet może się ono objawiać wysiłkową inkontynencją, jednak częściej pojawia się problem z kropelkowym nietrzymaniem moczu.

Mówi się o nich jako o Menopauzalnym Zespole Moczowo-Płciowym, występujących w okolicach intymnych u kobiet w okresie klimakterium.

Jest wiele sposobów radzenia sobie z nietrzymaniem moczu w okresie menopauzy.

Wśród nich warto wymienić:

· ćwiczenia wzmacniające mięśnie kegla i poprawiające zdolność skutecznego trzymania moczu,

· utrzymanie dobrej kondycji fizycznej,

· dbanie o odpowiednią dietę w okresie menopauzy (nadwaga oraz otyłość są jednymi z czynników ryzyka NTM),

· jeśli problem już się pojawia – stosowanie środków higienicznych na nietrzymanie moczu, dostosowanych do potrzeb konkretnej kobiety oraz stopnia problemu (np. na łagodną inkontynencję sprawdzą się wkładki lub podpaski; w przypadku poważniejszych problemów lepszym rozwiązaniem będzie specjalna bielizna chłonna TENA Lady). Dbanie o higienę przy problemach z utrzymywaniem moczu może pomóc zapobiegać rozwojowi infekcji intymnych,

· laseroterapię – stosowana często w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu,

· zastosowanie kwasu hialuronowego do wypełnienia ubytków w tkance w okolicy miejsc intymnych, np. warg sromowych większych, co też wpływa na poprawę napięcia mięśni.

Wspomniana hormonalna terapia zastępcza jest jedną z wielu metod łagodzenia objawów towarzyszących przekwitaniu jak i regulacji pracy organizmu w okresie po menopauzie.

Bardzo ważna pozostaje świadomość zmian, które zachodzą w organizmie oraz – jeśli to możliwe – reagowanie na nie w konstruktywny sposób.

Spowolnienie metabolizmu może powodować szybsze przybieranie na masie – odpowiednia dieta, najlepiej jeśli stworzona w konsultacji z dietetykiem – może pomóc utrzymać oczekiwaną wagę, co też nie pozostaje bez wpływu na odciążenie osłabionego układu kostnego.

Po czym poznać, że zbliża się menopauza?

Jednym z pierwszych objawów klimakterium są niesławne „uderzenia gorąca”, które charakteryzują pierwsze etapy przekwitania. Z czasem pojawia się bezsenność, wahania nastroju (nawet objawy depresji), problemy skórne czy wydłużenie, a z czasem stopniowy zanik cykli miesiączkowych.

Od którego roku życia zaczyna się menopauza?

To zależy – okres perimenopauzy przypada najczęściej między 45. a 55 rokiem życia (uśrednione dane podają 51. rok życia jako najbardziej „typowy” wystąpienia menopauzy). W przypadku menopauzy trudno podać konkretną datę – na pewno warto porozmawiać ze starszymi kobietami w rodzinie, żeby dowiedzieć się, kiedy „mniej więcej” one przeszły przekwitanie. Może to być wartościowa wskazówka dotycząca tego momentu.

Jak wygląda okres przed menopauzą?

Zanim ustanie cykl miesiączkowy, ostatnie menstruacje są rzadsze, a niekiedy również bardziej skąpe niż do tej pory.

Czy menopauza osłabia organizm?

Tak. W okresie menopauzy w organizmie kobiety zachodzi bardzo dużo zmian, w dużej mierze powiązanych ze zmianami w układzie hormonalnym. Osłabienie układu kostnego (spadek masy kości nawet o 15%), naczyniowo-krążeniowego czy metabolizmu sprawiają, że dla wielu kobiet jest to trudny czas. Jedną z metod złagodzenia objawów jest HTZ, która pomaga zbalansować gospodarkę hormonalną i zmniejszyć nieprzyjemne objawy.

Czy w okresie menopauzy mogę zajść w ciążę?

Tak, w okresie menopauzy kobieta zachowuje płodność i jest zdolna do zajścia w ciążę. O tym, że faza prokreacyjna ustała można powiedzieć dopiero w 12 miesięcy po ostatniej miesiączce. Do tego momentu kobietom aktywnym seksualnie, a nie planującym dzieci, zaleca się stosowanie wybranej metody antykoncepcji.

Czy są testy na menopauzę?

Tak. Dostępne są testy płytkowe oraz laboratoryjne, które pomagają ocenić poziom folikulotropiny (FSH) w organizmie i orientacyjnie określić, czy zmiany typowe dla klimakterium już mają miejsce. Ta informacja może być pomocna we wdrożeniu odpowiedniej HTZ.

Kiedy mogę przestać stosować antykoncepcję po menopauzie?

Przyjętym momentem, w którym mówi się o tym, że kobieta przestałą być płodna jest 12 miesięcy po ostatnie miesiączce. Ustanie owulacji, a co za tym idzie cykli menstruacyjnych oznacza, że kobieta nie może zajść w ciążę. Jednak rezygnacja z antykoncepcji (hormonalnej, mechanicznej, LARC) powinna być skonsultowana z lekarzem (endokrynologiem lub ginekologiem).