Nietrzymanie moczu - przyczyny, objawy i leczenie

Z tego artykułu dowiesz się, że:

●      Nietrzymanie moczu występuje bardzo często, nie tylko u osób starszych.

●      Główną przyczyną utraty kontroli nad pęcherzem jest osłabienie siły mięśni dna miednicy. Poza nim nietrzymanie moczu może być skutkiem działania różnych innych czynników.

●      Każdorazowy mimowolny, nocny lub dzienny wyciek moczu powinien skłonić Cię do zasięgnięcia opinii lekarza, szczególnie jeśli zdarza się coraz częściej.

●      Nietrzymanie moczu można i trzeba leczyć.

Problem utraty kontroli nad pęcherzem, określany zjawiskiem nietrzymania moczu (NTM), jest dość powszechny. Dotyczy on zarówno kobiet, jak i mężczyzn w różnym wieku. O jego wystąpieniu świadczą między innymi mimowolne popuszczenie moczu czy też uczucie ciągłego parcia na pęcherz albo przepełnienia go. Inkontynencja wiąże się z dużym dyskomfortem i często bywa przyczyną obniżenia jakości życia, dlatego warto je leczyć. Jakie są przyczyny nietrzymania moczu i na czym polega terapia osób cierpiących z powodu tej dolegliwości? Czy możliwy jest całkowity powrót do zdrowia? Dobrze jest poznać odpowiedzi na te pytania.

Mianem nietrzymania moczu określa się mimowolne – czyli zachodzące wbrew woli chorego albo poza jego świadomością – popuszczanie moczu. Czasami dotyczy to zaledwie kilku kropel, ale nierzadko dochodzi do opróżniania znacznej części objętości pęcherza. W zależności od przyczyny problemu oraz od tego, na który typ inkontynencji cierpi pacjent, wyciek moczu może się zdarzać w różnych okolicznościach. Niektórym osobom problem ten towarzyszy codziennie lub co noc, a innym jedynie w wybranych, rzadkich sytuacjach, czy też w trakcie wysiłku fizycznego.

W przypadku najczęściej występującego tak zwanego wysiłkowego nietrzymania moczu na skutek osłabienia siły mięśni dna miednicy, do niekontrolowanego wycieku moczu dochodzi pod wpływem podejmowania zwiększonego wysiłku, na przykład podnoszenia ciężkich przedmiotów. W tym przypadku mikcja może też zachodzić podczas śmiechu, kichania lub kasłania. W wyniku wykonywania tych czynności wzrasta ciśnienie w jamie brzusznej, co wywołuje zwiększony nacisk na pęcherz. W skrajnych przypadkach bezwiedne wypływanie niewielkich objętości moczu następuje niemal w każdej sytuacji, nawet w czasie tak rutynowych aktywności jak zmiana pozycji, wstawanie z krzesła czy spacerowanie.

Innym rodzajem nietrzymania moczu, dającym nieco odmienne objawy, jest tak zwane naglące nietrzymanie moczu, czyli inaczej nietrzymanie moczu z nagłym parciem. Zmagające się z nim osoby skarżą się na odczuwanie potrzeby oddania moczu, której nie mogą powstrzymać. Już kilka sekund po wystąpieniu tego dyskomfortu następuje niekontrolowany kropelkowy wyciek moczu. W tym przypadku czynnikiem wyzwalającym naglące parcie na pęcherz bywa czasem nawet niewielki ruch. To sprawia, że do niekontrolowanego oddania moczu może dochodzić niemal w każdym momencie, przez całą dobę, na przykład podczas zmiany pozycji ciała czy też w trakcie stosunku płciowego.

Powody wystąpienia nietrzymania moczu bywają różne. Określenie źródła problemu stanowi pierwszy krok do wdrożenia skutecznego leczenia i powrotu do zdrowia. Nietrzymanie moczu u kobiet i mężczyzn często jest związane z odmiennymi przyczynami oraz objawami. Wszystkie typy tej choroby układu moczowego są dla dorosłych pacjentów znacznym utrudnieniem codziennego funkcjonowania. Stałe lub okresowe wyciekanie moczu dotyczy nie tylko starszych, lecz także młodych osób. Jest wielu chorych w wieku poniżej 40 lat, którym zdarza się popuścić niewielką ilość moczu z pęcherza moczowego.

Główna i najczęściej występująca przyczyna nietrzymania moczu to osłabienie siły mięśni dna miednicy sprawujących kontrolę nad pęcherzem. Określane są one również mianem mięśni Kegla i odpowiadają za prawidłowe zaciskanie cewki moczowej. Jeśli ulegną osłabieniu, w sytuacji zwiększonego ciśnienia pojawiającego się w pęcherzu nie są w stanie prawidłowo się zacisnąć, co skutkuje mimowolnym wyciekiem niewielkich objętości moczu bez towarzyszącego uczucia parcia. Jest to tak zwane wysiłkowe nietrzymanie moczu.

Inną, równie powszechną przyczynę niekontrolowanego oddawania moczu stanowi nadmierna aktywność mięśni pęcherza. Skutkuje ona pojawiającym się nagle silnym parciem prowadzącym do tego, że mocz zaczyna mimowolnie wyciekać. Jest to tak zwane naglące nietrzymanie moczu. Najczęściej owa nadaktywność stanowi wynik:

●      nadreaktywnego pęcherza,

●      stanu zapalnego pęcherza,

●      chorób neurologicznych,

●      u mężczyzn – przerostem gruczołu krokowego (prostaty).

Potrzeba natychmiastowego oddania moczu powoduje, że pacjent zdaje sobie sprawę, iż za chwilę zacznie popuszczać płyny, ale nie może nic z tym zrobić.

Okresowe wyciekanie moczu z przepełnionego pęcherza to problem związany z występowaniem fizycznej przeszkody, która sprawia, że pacjent nie jest w stanie regularnie i prawidłowo sikać. Upuszczanie moczu z przepełnionego i rozciągniętego pęcherza dotyczy zazwyczaj mężczyzn cierpiących na rozrost gruczołu krokowego. Panom zdarza się wtedy gubić po kilka kropli moczu w różnych momentach dnia. Ten typ nietrzymania moczu najczęściej leczy się poprzez terapię podstawowego problemu, czyli powiększenia prostaty. Nierzadko wykorzystywane są do tego metody chirurgiczne.

U niektórych osób wymienione przyczyny mogą ze sobą współwystępować. Wówczas występuje tak zwane mieszane nietrzymanie moczu. Powody związane z wysiłkowym i mieszanym nietrzymaniem moczu należą do najczęstszych. Inne przyczyny wywołujące NTM to między innymi:

●      zażywanie niektórych leków,

●      spożywanie dużej ilości napojów moczopędnych (w tym ziół),

●      niewłaściwa dieta obfitująca w ostre przyprawy oraz duże ilości sztucznych słodzików,

●      przebyte interwencje chirurgiczne,

●      u kobiet – ciąża i poród.

Problemy z utrzymaniem moczu to dla wielu kobiet i mężczyzn bardzo wstydliwy kłopot, który nierzadko prowadzi do stygmatyzacji oraz wycofania społecznego. Może też wiązać się z innymi poważnymi konsekwencjami dla zdrowia, takimi jak przewlekłe zakażenia układu moczowo-płciowego czy nefropatia zaporowa. Z tego powodu warto z nim walczyć, niezależnie od jego przyczyny oraz stopnia nasilenia objawów.

Analizując przytoczone przyczyny nietrzymania moczu, warto zauważyć, iż problem ten wbrew powszechnej opinii nie dotyczy wyłącznie osób starszych. Na jego wystąpienie może być bowiem narażony niemal każdy, bez względu na wiek lub płeć. Nietrzymanie moczu jest zawsze objawem choroby, dlatego należy je leczyć we wszystkich przypadkach, niezależnie od tego, czy spotyka kobietę, czy mężczyznę, ani od tego, ile pacjent ma lat. Zazwyczaj wykorzystuje się do tego postępowanie zachowawcze, farmakologiczne oraz techniki operacyjne.

NTM jest dolegliwością o niezwykle przykrych skutkach, która bardzo intensywnie negatywnie oddziałuje na komfort życia chorego. Pojawienie się objawów utraty kontroli nad pęcherzem stanowi dla wielu osób źródło dużego stresu, co zniechęca ich do zasięgnięcia opinii lekarza. Tymczasem zwlekanie z podjęciem odpowiedniego leczenia przyczynia się do nasilenia symptomów schorzenia i dalszego pogorszenia samopoczucia. Do odbycia wizyty u lekarza pierwszego kontaktu powinno skłonić każdorazowe mimowolne oddanie choćby kilku kropel moczu, nawet jeśli występuje tylko sporadycznie.

Sposób leczenia nietrzymania moczu w dużej mierze zależy od przyczyny wywołującej utratę kontroli nad pęcherzem. Dlatego bardzo istotną rolę w przebiegu całego procesu odgrywa właściwa diagnoza, która powinna opierać się na dokładnym wywiadzie medycznym połączonym z wykonaniem podstawowych badań. Po zapoznaniu się z ich wynikami lekarz pierwszego kontaktu może wydać skierowanie do właściwego lekarza specjalisty – urologa lub ginekologa.

Do najczęstszych, a przy tym najbardziej skutecznych sposobów łagodzenia problemu nietrzymania moczu zalicza się leczenie zachowawcze polegające na zmianie stylu życia oraz pozostawaniu pod stałą kontrolą lekarską. Wybór właściwej metody terapeutycznej podyktowany jest stopniem nasilenia objawów, a także poziomem zaawansowania dolegliwości. Aby przeciwdziałać nietrzymaniu moczu lub je leczyć, należy między innymi pamiętać o regularnych ćwiczeniach, stosować lekką dietę pomagającą utrzymywać zdrową masę ciała oraz – wbrew częstym przekonaniom – pić dużo wody. Ograniczanie spożywania płynów może bowiem sprzyjać rozwojowi zakażeń układu moczowo-płciowego.

Walcząc ze skutkami nietrzymania moczu na co dzień, warto korzystać ze specjalistycznych chłonnych produktów higienicznych, które pomagają zmniejszyć odczuwany dyskomfort. Należą do nich na przykład wkładki TENA oraz różne rodzaje bielizny chłonnej. Zapewniają one skuteczną i dyskretną ochronę przed przeciekaniem. Ich stosowanie pomaga poczuć się pewnie w każdej sytuacji, przyczyniając się tym samym do poprawy komfortu życia. Lekki i miękki wkład jest przyjemny dla skóry, więc nie wywołuje podrażnień w miejscach intymnych.

Dużą rolę w skuteczności leczenia, szczególnie w przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu, odgrywają ćwiczenia polegające na wzmacnianiu mięśni dna miednicy. Wykonywanie ćwiczeń mięśni dna miednicy pozwala złagodzić, a niekiedy niemal całkowicie wyeliminować objawy NTM. Pełni przy tym bardzo ważną funkcję w zakresie profilaktyki, ograniczając ryzyko utraty kontroli nad pęcherzem. Niezwykle istotne jest też poprawne oraz systematyczne wykonywanie zaleconych przez lekarza lub fizjoterapeutę treningów.

Przyjmuje się, że aby móc zauważyć pierwsze efekty ćwiczenia mięśni Kegla, należy je wykonywać regularnie przez co najmniej 3 miesiące. Najlepiej, aby treningi odbywały się we współpracy z fizjoterapeutą. Każdy poszczególny ruch warto robić ściśle według wskazówek specjalisty. Bardzo ważna jest przy tym technika i umiejętność właściwego rozpoznania mięśni Kegla, które trzeba zaciskać według określonego przez fizjoterapeutę schematu. Dzięki temu wzmocnieniu ulegną odpowiednie grupy mięśni, co w realny sposób pomoże przywrócić ich sprawność, tym samym ograniczając mimowolne popuszczanie moczu.

Pomocne w rozpoznaniu mięśni Kegla jest zaciskanie mięśni dokładnie w ten sam sposób, jak ma to miejsce w sytuacji przerywania oddawania moczu. Częstotliwość wykonywania ćwiczeń stopniowo ulega ograniczeniu. Ważne jednak, by z nich nie rezygnować nawet w przypadku zredukowania objawów nietrzymania moczu. Warto traktować je jako działania profilaktyczne, ograniczające ryzyko ponownej utraty kontroli nad pęcherzem.